Dikensiz Kuşburnu (Rosa Canina Inermis)
Avrupa, Kuzeybatı Afrika ve Batı Asya”da yetişen bir tür bitki. İçi tüylüdür ve çok sayıda tohumu vardır. Sonbaharda olgunlaşır. C vitamini açısından dünyanın en zengin meyvesidir.
Yabangülü, itburnu, itgülü, gülelması, yiric gibi adlarla da bilinir.
Bu tür 1.5-3.5 m yükseklikte, dallan sarkık, çan görünüşünde bir ağaççıktır.
Yapraklar bileşik, 5-7 yaprakçıklı. Yaprakçıkiar yeşil veya koyu yeşil renkli ve dişli kenarlı.
Çiçekler yalın kat, beyaz veya pembe renkli. Orman açıkları, yol ve hendek kenarlarında yetişir.
Anadoluda yaygın bir türdür.
Dış görünüş: 1-2.5 cm uzunlukta, yumurtamsı biçimli, turuncu kırmızı veya kırmızı renkli, uç kısmında kaliks ve erkek organ parçaları bulunan taneler halindedir. İçinde beyaz renkli, üzeri tüylü, çekirdekler (meyva) bulunur. Sonbaharda olgunlaşır.
İÇERİĞİ
Kuşburnu meyveleri C,P (Permeabilite), A, B1, B2, E ve K vitaminleri ile mineral maddelerden özellikle P ve K elementleri bakımından oldukça zengindir. 100 gr. Kuşburnu da bir sandık portakala eş değer C vitamini vardır.
Kuşburnu meyvesi limon ve domatesten 30-40 defa, elmadan ise 300 defa daha fazla vitamin içermektedir.
Kuşburnu meyveleri marmelat, reçel, meyve suyu, bitkisel çay ve bebek mamalarının yapımında; ayrıca C vitamini bakımından fakir olan diğer meyve ve sebze sularının da vitamince zenginleştirilmesinde kullanılmaktadır.
Çiçek ve yaprakları da bitkisel çay olarak değerlendirilmektedir.
KUŞBURNUNUN EKOLOJİK İSTEKLERİ
İklim İstekleri:
Kuşburnu bitkisi deniz seviyesinden itibaren, 2 500 metre yükseklikteki yerlere kadar çok uzun bir sahada yetişmektedir.
Yayılış alanından da anlaşılacağı üzere çok değişik extrem iklim şartlarına karşı çok dayanıklı bir bitkidir.
Soğuğa karşı çok dayanıklıdır.
Mayıs, Haziran, Temmuz aylarında çiçek açtığı için donlardan zarar görmezler. Yükseklere çıkıldıkça çiçeklenme zamanı gecikmekte ve meyve kalitesi artmaktadır.
Kök sistemleri çok derine indiğinden kuraklığa karşı mukavimdirler.
En iyi gelişmeleri nehir kenarlarında olur.
Kış soğuklanma ihtiyacı yüksek olduğundan Akdeniz sahil kesiminde pek bulunmazlar.
Özellikle vegetasyon döneminde ki yeterli yağış meyve iriliğini arttırmaktadır.
Açık arazide, güneşlenmenin yüksek ve bol olduğu yerlerde, güney marazlarda meyve rengi ve iriliği ile birlikte meyvede ki C vitamini içeriği de artmaktadır.
Toprak İsteği:
Toprak konusunda seçici değildirler. Çok farklı yapılarda ki topraklarda yetişebilmektedirler.
Kumlu topraklarda çok iyi gelişir.
Besin maddelerince zengin, gevşek topraklarda en iyi gelişimi gösterirler.
DÖLLENME BİYOLOJİSİ ve ÇİÇEK ÖZELLİKLERİ:
Kuşburnular da haploid kromozom sayısı, n = 7″dir. Türlerin büyük bir kısmı poliploittir. Türler arasında kromozom sayısı 2n = 14 ile 2n = 42 arasında değişmektedir.
üKuşburnu türlerinin büyük bir kısmı kendine verimlidir. Kendilemede meyve tutum oranları genelde % 40″ın üzerindedir. Bu oran R. caninada % 82,2, R. rubiginosada % 84,9 gibi çok yüksek rakamlara ulaşır. Ancak R. pandulina türü kendine kısırdır. Serbest tozlamada meyve tutum oranı çok yüksek olduğundan bahçe tesisinde karışık türlerin bir arada olması istenmektedir.
Kuşburnu türlerinde çiçekler salkım şeklinde olup tek veya 2-15 tanesi bir arada bulunur. Çiçek rengi tür ve yetişme şartlarına göre beyaz, pembe, kırmızı ve sarıdır. Çiçeklerde 5 çanak, 5 taç yaprak ve çok sayıda erkek ve dişi organ bulunur. Çiçeklenme tür ve iklime bağlı olarak Nisan-Mayıs-Haziran aylarında olmakta ve 15-25 gün sürmektedir. Meyveleri yalancı meyve olup, receptaculum (çiçek tablası) içeri doğru çökerek ovaryumu az veya çok içeri almıştır(Hypanthium).
Meyve şekli basık yuvarlaktan uzun eliptik şekle kadar değişmekte, sarı, turuncu veya kırmızı renktedir. Meyveleri tür özelliğine ve bitkinin bulunduğu ekolojik şartlara göre Ağustos ortası Ekim başı arasında olgunlaşır.
Kuşburnu çok uzun ömürlü bir bitkidir. Halen Almanya”da bir kilisenin bahçesinde 300 yıllık olduğu sanılan kuşburnu bitkisinin bulunduğu belirtilmektedir.
Dikim yeri: Yarı güneşli, güneşli alanlar
Önerilen: Geniş saksılar, küçük ya da geniş bahçe yetiştiriciliğine uygun
Toprak: Besince zengin, humuslu, drenajı yüksek toprak
Büyüme hızı: Hızlı
Çiçeklenme dönemi: Bahar ayında
Dona dayanıklılık: Donlara oldukça dayanıklı
İklim kuşağı: Soğuğa oldukça dayanıklı türlerden olup -30 dereceye kadar dayanabilir.
Ömrü: Çok yıllık kalıcı bitki
